Carbon based design met biobased materialen
We juichen deze ontwikkeling toe. Er zijn echter ook enkele risico’s. Biobased bouwmaterialen zijn extra gevoelig voor vocht, schimmels, insecten en erosie. ABT adviseert breed over de juiste keuzes en de bouwfysische en constructieve aandachtspunten.
Naast de energietransitie is een materiaaltransitie nodig om zero impact te bouwen. Daarom staan met name hout, bamboe, stro, vlas en gestampte aarde (‘rammed earth’) sterk in de belangstelling. Ter ondersteuning van de materiaaltransitie heeft ABT een biobased database ontwikkeld. Die bevat nu al meer dan honderd biobased producten, inclusief alle beschikbare technische en esthetische informatie.
Discussie
Maar een goed advies begint altijd met een discussie, zeggen bouwfysicus Paressa Loussos en constructeur Gabriele Prisciandaro. Wat wil de opdrachtgever of architect, aan welke ambities moet de materiaalkeuze voldoen? “Wij krijgen veel vragen over mogelijke toepassingen in relatie tot CO2-emissies. Tegelijk wil men vaak een in het oog springende oplossing. Met biobased toepassingen gaat dat heel goed samen. Door out-of-the-box te denken kunnen we met alternatieve, maar bewezen oplossingen komen. De architect kan er iets moois mee maken en we bewijzen het klimaat een grote dienst.”
Kiezen voor biobased is kiezen voor producten die CO2 kunnen vasthouden. De totale ecologische voetafdruk wordt kleiner. En meer ‘natuur’ in een gebouw is ook goed voor de gezondheid en het welzijn van de gebruikers. Biobased materialen kunnen ook kosteneffectiever zijn dan traditionele bouwproducten. Bovendien zijn ze vaak lokaal in te kopen. Daardoor dalen de emissies en de transportkosten, en het is goed voor de lokale economie.
Fraaie showcase is The Natural Pavilion in Almere. In het gebouw, dat binnen een half jaar is gebouwd met de modulaire HoutKern Bouwmethode, zijn vrijwel uitsluitend biobased materialen toegepast. Alle bouwmaterialen zijn ook nog eens 100% demontabel en herbruikbaar. ABT deed de integrale engineering van het ontwerp.
Spelregels
Het ontwerpen en bouwen met biobased materialen heeft belangrijke voorwaarden. ABT heeft er tien praktische ‘spelregels’ voor opgesteld. Aan de bouwfysische kant gaat het vooral om het tegengaan van de inwerking van vocht. Paressa: “Vocht veroorzaakt schimmels, is slecht uit het materiaal te krijgen en kan op veel manieren schade veroorzaken. De luchtdichtheid van en de ventilatie in een gebouw zijn daarom cruciale aandachtspunten. Dat geldt ook voor het voorkomen van vochtdoorslag en condens door goed te detailleren. Biobased materiaal is vaak licht van gewicht. Om een goede geluidsisolatie te bereiken, zijn de juiste opbouw en details belangrijk. Voorts is de brandveiligheid uiteraard een prioriteit. Elk product heeft zijn voordelen en valkuilen. Wij kunnen opdrachtgevers, aannemers en architecten adviseren over de juiste wijzen van toepassen en verwerken van biobased materialen.”
Behalve fraai in de afwerking zijn hout, bamboe en rammed earth ook heel geschikt als constructieve bouwmaterialen. Gabriele: “Hout heeft zich afdoende bewezen, maar er zijn bamboesoorten met sterkte-eigenschappen vergelijkbaar met die van hoogwaardig hardhout. Bamboe is daarnaast snelgroeiend, heel duurzaam en esthetisch aantrekkelijk. Rammed earth bestaat uit samengeperste lagen van ongebakken grond. Veel ontwerpers, ook beroemde architecten als Martin Rauch en Norman Foster, maken er inmiddels op grote schaal gebruik van. Het heeft een lange levensduur en er kan met hoge snelheid gebouwd worden. Rammed earth heeft ook nog eens uitstekende bouwfysische eigenschappen.”
“Wij kunnen opdrachtgevers, aannemers en architecten adviseren over de juiste toepassing en verwerking.”
Paressa en Gabriele constateren dat bouwers soms nog huiverig zijn voor biobased toepassingen. Onnodig, vinden zij. Het voorkomen van aantasting en degradatie kan op veel manieren. “Biobased is altijd een goed idee en, belangrijk, het werkt. Er zijn veel keuzes en alternatieven en het resultaat is vaak mooi en aangenaam. Wel vereist het een onconventionele en out-of-the-box benadering van ontwerpen en een houding die klaar is voor uitdagingen.”
Dit artikel is gepubliceerd in het ABT Magazine, mei 2023.
Beeld: © Dingena Mol