De grootste klap is CO2-gestuurd ontwerpen
Door meer ‘met de natuur’ te bouwen creëren we een klimaatpositieve en circulaire gebouwde omgeving. Het kan, zeggen adviseur Gertjan Peters, ontwikkelaar Karin Kuipers en transitiemaker Norbert Schotte. Sterker: het gebeurt al.
Het drietal spreek uit ervaring. Norbert maakt de ontwikkelingen dagelijks van dichtbij mee. Hij spreekt met partijen uit alle lagen in en rond de bouwketen om de transitie te versnellen. Karin en Gertjan werkten samen op de perfecte showcase voor circulair en CO2-gestuurd ontwerpen en bouwen: The Natural Pavilion op de Floriade 2022. Dit voorbeeldproject van de Rijksoverheid resulteerde in een circulair gebouw met een lage milieu-impact op basis van de HoutKern Bouwmethode. Losmaakbaarheid en hergebruik van de toegepaste biobased (bouw)materialen spelen bij The Natural Pavilion een hoofdrol. ABT deed de integrale engineering van het ontwerp. Het paviljoen kreeg na de Floriade op dezelfde plek een tweede leven, als onderdeel van de Flevo Campus.
Natuurkunde
Gertjan Peters over de sleutel tot klimaatpositief en circulair ontwerpen: “We gaan weer terug naar de aloude principes van de natuurkunde. Met CO2-gestuurd en biofilisch ontwerpen gebruik je de natuurlijke en klimatologische omstandigheden om te ontwerpen en bouwen. Denk daarbij aan optimaal gebruik van daglicht, natuurlijke ventilatie en zonnewarmte. Door het inzetten van parametrische tools resulteert dit in minimaal energiegebruik en een logisch passend comfort. Ook het toepassen van natuurlijke materialen draagt hieraan bij. Er zijn al enkele tientallen biobased materialen goed toe te passen en dat aantal stijgt met de week. Verder levert bouwen met wat lokaal beschikbaar is, vooral ook met gebruikte en herbruikbare materialen, een positieve bijdrage. Deze manier van – bewuster – ontwerpen gaat gemeengoed worden. Je wilt een goed gebouw ontwerpen met een minimale milieu-impact en voor de toekomst ook restwaarde creëren.”
Modulair
Het toepassen van industrieel geproduceerde elementen en modules is volgens het drietal essentieel. Er kan veel in geconditioneerde ruimten worden geprefabriceerd, wat goed is voor de kwaliteit. Tegelijk verkort prefab de bouwtijd op de bouwplaats zelf. De bouwplaats wordt een montageplaats. Dat scheelt overlast voor de omgeving, maar het scheelt vooral veel emissies
van CO2 en stikstof. Hout en andere biobased materialen slaan bovendien grote hoeveelheden CO2 op. Alleen al in The Natural Pavilion is 352 ton CO2 opgeslagen. Zo wordt het mogelijk eventueel ook projecten nabij Natura 2000-gebieden te ontwikkelen. Bouwen in hout heeft bovendien het grote voordeel van een lichtere fundering, wat weer goed is voor het bodemleven.
Karin Kuipers: “Als Circlewood hebben we nu ook woningen, een hotel, schoolgebouwen en kantoorgebouwen in ontwikkeling met de HoutKern Bouwmethode. Je kunt er echt architectuur mee maken en allerlei programma in kwijt, ook gestapeld tot wel zeventig meter hoog. Modulair betekent
zeker niet eenvormig.”
Versnelling
Toekomstbestendig bouwen zit in een versnelling. Vaak wordt hierbij vooral aan techniek gedacht, maar er is meer nodig zegt ook Norbert Schotte: “In grote lijnen zijn er drie knoppen waar we aan kunnen draaien om de transitie te versnellen. Te beginnen met wet- en regelgeving. Denk bijvoorbeeld aan de aanscherping van de MPG en de introductie van een CO2-eis. Dit is belangrijk om de transitie naar het gebruik van klimaatpositieve materialen te versnellen. Ook evident is dat wij als sector straks niet de juridische deksel op de neus moeten krijgen omdat wij ver buiten CO2-budget schieten. Ten tweede moet je denken aan technologische ontwikkelingen. Ook hier zie je in de markt mooie voorbeelden. Gertjan noemde al parametrisch ontwerpen. Je kunt ook denken aan gerobotiseerde prefab fabrieken die in steeds grotere mate in ontwikkeling zijn. Ten derde, en dat is de belangrijkste, gaat het om gedrag en waarden. Onze masculiene, naar binnen gekeerde, risicomijdende en geldgedreven cultuur helpt niet bepaald bij de versnelling naar een klimaatpositieve sector. Authentiek leiderschap is bijvoorbeeld nodig. Leiders die gedurfde beslissingen nemen ten gunste van de maatschappij op de langere termijn, in plaats van aandeelhouderswaarde op de korte termijn.
Vingerlassen
Karin, aanvullend: “De ketens worden omgedraaid. Energie en grondstoffen staan voorop, dat geeft architecten en ingenieurs een impactvolle positie. Er gebeurt veel op sectorniveau. Mensen, bedrijven en organisaties gaan intensiever samenwerken, als echte partners. Ik zie veel kennisdeling en lerend vermogen ontstaan. Belangrijk binnen een innovatiestrategie is dat je de adviseurs letterlijk aan tafel zet met de makers. Met elkaar creëren we zo door te vingerlassen een heel eigen ecosysteem.”
“Belangrijk binnen een innovatiestrategie is dat je de adviseurs letterlijk aan tafel zet met de makers.”
Gertjan: “Bij ABT hebben we alle tools om milieu-impact gestuurd en circulair te ontwerpen. Samen met onze kennis van materialen, de huidige en toekomstige regelgeving en het inzicht in de benodigde investering kunnen we aan veel knoppen draaien. Om zo milieuwinst te boeken door het optimaliseren van architectuur, constructies, bouwfysica en duurzaamheid.”
Norbert: “De tijd van window dressing en greenwashing is voorbij. Je kunt het je niet permitteren om niet serieus met duurzaamheid bezig te zijn. Het is een spannend proces waarin elke dag iets nieuws valt te ontdekken. We hebben alle denkkracht nodig.”
Inspiratie
Karin: “Zoek de inspiratie op, is mijn advies. Probeer niet zelf het wiel uit te vinden. Zelf heb ik veel geleerd door vragen te stellen. De koplopers in de markt denken graag met je mee. En het is leuk om te leren.”
Karin en Norbert doen afsluitend nog een belangrijke suggestie. “Als je inzet op biobased bouwen snijdt het mes aan alle kanten. Je reduceert stikstof, het helpt de boeren met een nieuw verdienmodel, je verhoogt CO2-opslag, het helpt de grondkwaliteit te herstellen en draagt bij aan de verbetering van de biodiversiteit.”
In gesprek met
Karin Kuipers
Werkt voor Circlewood. Karin is een strategische verbinder. Zij houdt zich bezig met de ontwikkeling van duurzame en circulaire bouwconcepten in hout, met name geschikt voor gebouwen met een publiek karakter en woningen. “Modulaire, industrieel geproduceerde houtbouwconcepten zoals de HoutKern Bouwmethode, zijn geen experiment meer. Het kan morgen al. Hout is het nieuwe goud en een bewezen oplossing voor circulair bouwen.”
Gertjan Peters
Is adviseur bij ABT. Hij richt zich met name op het ontwerpen van gevels en daken en verricht ook regelmatig schadeonderzoek. Daarnaast houdt Gertjan zich intensief bezig met de vraag hoe we de milieu-impact van ontwerpen kunnen verlagen. “Mijn kernwaarden zijn modulair, de- en hermonteerbaar, duurzaam, circulair, biobased en innovatief.”
Norbert Schotte
Wil impact maken door te helpen de noodzakelijke transitie in de bouw te versnellen. Norbert heeft vijftien jaar ervaring in de bouwsector, als timmerman, werkvoorbereider, projectcoördinator, consultant en manager innovatie en duurzaamheid. Is mede-oprichter van de Gideonsbende en werkte eerder voor Alba en VORM. “Als transitiemaker ben ik spreker, procesbegeleider, duurzaamheidsadviseur en bovenal mens die strijdt voor mijn idealen. Niet langer een oud, niet-werkend en degeneratief systeem incrementeel verbeteren, maar bijdragen aan een regeneratief systeem.”
Dit artikel is gepubliceerd in het ABT Magazine, mei 2023.
Beeld: © Dingena Mol