Voorbij Prefab: beton van de toekomst uit de fabriek van nu
Dit beton slaat 3 kilo CO2 per kubieke meter op. En de zoektocht wordt voortgezet. Een tussenstand en een vooruitblik, met directeur Dorien Staal.
Op tafel bij Dorien Staal staat een huisje van grijs beton. Op het oog niets bijzonders, maar dit kleine blokje beton heeft een grote toekomst. De antracietgrijze kleur wordt veroorzaakt door het koolstof dat erin is verwerkt. Daarmee is het blokje het concrete resultaat van een speurtocht naar CO2-neutraal, duurzaam beton. Eind 2023 lukte het betontechnoloog Ruud Out (Voorbij Prefab) en betonexpert Niki Loonen (ABT) om klimaatneutraal beton samen te stellen. Het voldoet aan de Europese kwaliteitsnormen én het is sterk genoeg voor de zwaarste bouwconstructies.
Dorien (eind 2023 uitgeroepen tot Bouwvrouw van het Jaar) laat het laboratorium zien waar ‘chef-kok’ Ruud Out dit resultaat heeft bereikt. Ze vat het waarom van de zoektocht zo samen: “CO2 uitstoten – dat kan eigenlijk niet meer. Tegelijkertijd is de woningnood zo groot dat we de bouwopgave voorlopig niet kunnen aanpakken zonder beton. Mijn stelling is: laten we dat beton dan zo duurzaam mogelijk maken.”
Op dit moment is een gemiddeld betonmengsel uit een gemiddelde betonfabriek bepaald niet duurzaam. Alleen al de wereldwijde cementproductie is verantwoordelijk voor 7 procent van de CO2-uitstoot op aarde. Per kuub stoot beton nu gemiddeld zo’n 200 kilo kooldioxide uit. Maar het CO2-neutrale beton van Voorbij Prefab brengt daarin verandering: het slaat juist 3 kilo per kuub op. Die prestatie wordt – heel kort samengevat – vooral bereikt doordat allerlei secundaire grondstoffen worden gebruikt, zoals betongranulaat, zand uit een slimme breker, cementpoeder uit een breker waaraan CO2 is gebonden en koolstof uit verwerking van biomassa.
Mijlpaal
De behaalde mijlpaal kreeg in de vakmedia veel aandacht, maar Dorien is niet iemand om op haar lauweren te rusten. “We zijn er nog lang niet. De energie die we gebruiken in ons productieproces bijvoorbeeld zou eigenlijk helemaal klimaatneutraal moeten zijn, en het eindproduct uiteindelijk zelfs klimaatnegatief. Dat is ons doel. We zullen daarvoor nog de nodige stappen moeten zetten. We hebben andere grondstoffen nodig, zoals alternatieven voor de steeds schaarser wordende hoogovenslakken. De temperatuur in de verblijfruimte voor geproduceerd beton zal hoger moeten worden. Daarvoor is veel meer duurzame energie nodig. We moeten dan denken aan het gebruik van restwarmte of zwaardere accu’s. De beschikbare technologie bepaalt voor een groot deel onze speelruimte.”
In de ultramoderne fabriek zelf is nauwelijks nog optimalisatie te bereiken. Dorien: “Het productiesysteem is volledig geautomatiseerd en gerobotiseerd. Aan dat productieproces willen we niet morrelen. De productie van zelfs het meest innovatieve beton moet in de cadans van de fabriek passen.” Die fabriek beslaat een enorm terrein aan het Noordzeekanaal in het Amsterdamse havengebied. Er wordt ruim 100.000 kuub beton per jaar geproduceerd, maar er werken slechts 100 mensen, waarvan 15 op kantoor. In een moderne gym kunnen de medewerkers tussen de bedrijven door hun spieren versterken. In 2023 is een nieuwe productiehal voor transformatorhuisjes in gebruik genomen. Het dak ligt vol zonnepanelen.
Dorien Staal
Productie
Het klimaatneutrale beton wordt uiterlijk in 2026 in productie genomen. De afgelopen jaren werd de CO2-impact van het beton van de woningcasco’s overigens al met 44% gereduceerd. Dat beton – het Groene Voorbij Casco – wordt inmiddels toegepast in nieuwbouwprojecten van onder meer ERA Contour, Koopmans, Hazenberg, Dura Vermeer en Volker Wessels. Voorbij Prefab is de enige betonfabriek in Nederland die het fullswing in productie heeft. En nu de MPG-normen naar alle waarschijnlijkheid worden aangescherpt, heeft klimaatvriendelijk beton ijzersterke papieren. Dorien: “De aangescherpte norm zal leiden tot meer druk op de markt. Maar met het Groene Voorbij Casco is een MPG van 0,5 nu al prima haalbaar.”
Herhaaldelijk heeft Dorien Staal aangegeven dat ze alle opgedane kennis graag deelt, mits de andere partij meedenkt en meezoekt. De zoektocht gaat immers de hele sector aan. Ze zoekt daarom continu naar samenwerking met kennispartners zoals ABT. “We inspireren elkaar en komen samen tot betere resultaten.
Het geheim is dat we ons niet bezig houden met het schrijven van dikke rapporten, we gaan gewoon lekker beton testen. Daardoor kunnen we snel schakelen. Dankzij ABT kunnen we onze eigen kennis voortdurend aanvullen.”
Nederland moet in 2050 klimaatneutraal zijn. Voor beton is daarbij een belangrijke rol weggelegd. Dorien: “Ons klimaatneutrale beton kun je al in 2026 gaan uitvragen als opdrachtgever. Daarmee kun je de versnelling bereiken die vereist is om de ambitie te halen. We willen er alles aan doen om de vraag naar dit beton te ontwikkelen en te bevorderen. Parallel daaraan zetten we onze technische zoektocht voort. Welke ‘duurzaamheidswinst’ kunnen we behalen met alternatieve wapening? Kan het nog beter, nog slimmer, nog duurzamer? Kunnen we nog meer bereiken op het gebied van hergebruik? Het zijn geweldige vragen en het is fantastisch om daar als ingenieur op te worden aangesproken.”
De betonfabriek van nu en morgen
Voorbij Prefab produceert onder bijna clean room-omstandigheden woningcasco’s en transformatorhuisjes. Zowel de mal als de wapening worden door robots gelegd. Via BIM-to-factory en een lasrobot is het mogelijk om fors op wapening te besparen. De ultramoderne fabriek heeft goede faciliteiten zoals een moderne kantine en een gym. De capaciteit van fabriek is onlangs uitgebreid dankzij een nieuwe hal waar transformatorhuisjes worden gefabriceerd, gegeven de toegenomen vraag naar zonneparken en de energietransitie.
Dit artikel is gepubliceerd in de voorjaarseditie van ABT Magazine.
Per 18 maart is Dorien Staal overgestapt naar Dura Vermeer Bouw en Vastgoed als directievoorzitter Dura Vermeer Renovatie Midden-West. Dit interview vond plaats net voor deze overstap.