Home » Nieuws » “Echte duurzaamheid betekent ook brandveilig bouwen”
16-01-2025

“Echte duurzaamheid betekent ook brandveilig bouwen”

Aris Baan - brandveilig bouwen met hout
Aris Baan is een autoriteit op het gebied van brandveiligheid en brandveilig bouwen met hout. Iemand die verder kijkt dan de huidige wet- en regelgeving in Nederland.

“Die stamt uit de tijd dat we voornamelijk met beton bouwden, maar is nog niet afgestemd op houten gebouwen.” Zijn uitdaging is om gezamenlijk een risicogericht brandveiligheidsconcept te ontwerpen waardoor een (houten) gebouw veiliger wordt, zonder dat dit ten koste gaat van het architectonisch concept.

“Hout is mooi, het leeft en is duurzaam, mits het brandtechnisch juist wordt toegepast. Want een houten gebouw dat afbrandt is niet duurzaam”, weet de brandveiligheidsadviseur. “Hout vraagt om een andere denkwijze dan een traditioneel en statisch materiaal als beton. Door de hernieuwde noodzaak om met hout te bouwen als onderdeel van de materialentransitie, ontstaan nieuwe risico’s en uitdagingen”, zegt Aris, al meer dan twintig jaar een expert die altijd nadenkt over risico’s en passende maatregelen op het gebied van brandveiligheid.

Tot een paar jaar geleden hoorde je vaak dat het voldoen aan de regelgeving voldoende veilig is. Daarnaast is de algemene veronderstelling dat de koollaag bij brandend hout zonder meer zorgt voor bescherming. Inmiddels weten we dat eisen en normen op het gebied van brandveiligheid niet altijd afgestemd zijn op gebouwen die overwegend uit hout bestaan en dat de eerdere aannames niet zonder meer opgaan. De regelgeving vindt namelijk zijn oorsprong in een tijdperk waarin hoofdzakelijk met onbrandbare materialen als beton werd gebouwd. Daardoor zijn de eisen en bepalingsmethoden die nu in de regelgeving zijn opgenomen, afgestemd op gebouwen met relatief lage vuurbelasting. Door de toepassing van massieve houtconstructies, zoals CLT, LVL en NLT, wordt de vuurbelasting echter verhoogd en kan er meer energie bij een brand vrijkomen.

De verhoogde vuurbelasting zorgt weer voor hogere temperaturen, een langere brandduur en grotere uitslaande vlammen. Daarbij vergroot het vroegtijdig afvallen van de beschermende koollaag bovengenoemde effecten. Dit veranderde brandscenario betekent dat de constructie en andere brandveiligheidsvoorzieningen zoals brandscheidingen, zwaarder worden belast dan waar we op dit moment van uit gaan.

Sjöström, J., Brandon, D., Temple, A., Hallberg, E., & Kahl,
F. (2021). Exposure from mass timber compartment
fires to facades. http://www.diva-portal.org/smash/
record.jsf?pid=diva2:1594601

Op de muziek vooruitlopen

Dit zijn een aantal onderwerpen waar Aris zich mee bezig houdt. “ABT loopt op de muziek vooruit en heeft een interne leidraad opgesteld waarin aanvullende maatregelen zijn getroffen. Vanuit de vraag: wat moeten we extra doen om dezelfde veiligheid te garanderen bij houtbouw, hebben we pakketten met verschillende risicoprofielen samengesteld voor opdrachtgevers. Ambieert de opdrachtgever een bepaald risicoprofiel, dan horen daar bepaalde maatregelen bij. Zo kunnen we samen bepalen wat een acceptabel risico is en wat de noodzakelijk maatregelen zijn. Daar moet je echt in de initiatieffase mee beginnen”, voegt hij met klem toe.

Aris stelt vragen als: Wat is het risicoprofiel van het gebouw? En van de gebruikers; zijn ze zelfredzaam of afhankelijk van anderen als ze uit een gebouw moeten vluchten? En staan die gebruikers meteen buiten, of is het een hoog pand waardoor ze veel verdiepingen met de trap moeten? Ook denkt hij na over de uitdagingen voor de brandweer bij een hoog houten gebouw, waar significant meer brandstof aanwezig is en de brand niet zonder meer uit zichzelf dooft. “Al deze aspecten moeten integraal worden afgewogen om tot een passend brandveiligheidsconcept te komen”, zegt hij.

Om te bepalen wat de juiste maatregelen en beschermingsgraad zijn, vindt hij het belangrijk om (beter) te voorspellen hoe een brand zich ontwikkelt. Dat is afhankelijk van de grootte van het compartiment, de hoeveelheid zichtbaar hout en de gevelopeningen. Zo moeten kritische onderdelen, zoals kolommen en dragende wanden, worden beschermd. Voor de overige wanden en het plafond speelt het type lijm en de dikte van de buitenste houtlaag een rol bij de mate van het zelfdovende effect van hout. Wie meer hout in het zicht wil laten, moet aanvullende maatregelen treffen om de brand beheersbaar te houden, zoals een sprinklerinstallatie of de zekerheid dat de brandweer een succesvolle inzet kan doen.

BrandveiligheidThe Natural Pavilion
Een mooi voorbeeld is The Natural Pavilion op de Floriade in Almere (2022), waarin ABT samen met een consortium van zo’n twintig Nederlandse bedrijven laat zien dat het nu al mogelijk is om op industriële schaal circulair, biobased en energieneutraal te ontwerpen. Het tijdelijke paviljoen toont de integratie van architectuur, constructies, bouwfysica en duurzaamheidsaspecten en is met de modulaire HoutKern Bouwmethode gebouwd. Het is niet hoog en zonder dure en kostbare materialen gerealiseerd. Aris: “Door een eenvoudig en risicogericht brandveiligheids-ontwerp hebben we gezorgd dat al het hout en de biobased materialen in het zicht konden blijven. Dit kunnen we natuurlijk niet zonder meer toepassen in een woontoren of een ziekenhuis; dat zijn immers hoge risicogebouwen. Maar door deze brandtechnische aanpak hebben we op allerlei andere aspecten veel geleerd.” Beeld © Scagliola Brakkee

Concept-NTA

Aris is vanwege zijn brandveiligheid expertise gevraagd voor de werkgroep die betrokken is bij het opstellen van een Nederlands Technische afspraak (NTA), gefaciliteerd door de NEN-werkgroep ‘Brandveiligheid en bouwen met hout’. Het doel is om samen met andere belanghebbenden een praktische handleiding op te stellen om brandveilig te bouwen met hout.

De concept-NTA zal naar verwachting eind 2024 landelijk worden gepubliceerd. Dan kan de markt ermee aan de slag. Dat betekent niet dat het werk daarmee klaar is. Aris: “Voor hoge gebouwen en panden met de minst zelfredzame gebruikers is namelijk nog geen passend niveau bepaald, terwijl de markt vraagt om hogere houten gebouwen. En in het kader van de toenemende verduurzaming, zullen meer biobased en hergebruikte materialen worden toegepast met een kwaliteit die we nog niet kennen. Ook elektrificatie van gebouwen door zonnepanelen op het dak en de gevels en de toename van energieopslag in panden, brengen nieuwe risico’s met zich mee die nog niet allemaal getackeld zijn door de regelgeving. Daarom blijven we in gesprek en zal de NTA worden gevalideerd en herijkt met nieuwe bepalingsmethodes.”

Dit artikel is gepubliceerd in de Wintereditie 2024-25 van ABT Magazine.

Beeld header © Sander Koning